Низоъҳои Русия ва Украина: нигоҳи таърих ва муосири он
Барои беҳтар дарк кардани имрӯз ва ба оянда назар кардан, мо бояд ба таърих муроҷиат кунем. Албатта, дар доираи мақола фаро гирифтани тамоми воқеаҳое, ки дар давоми зиёда аз ҳазор сол ба вуқўъ омадаанд, имконнопазир аст. Аммо мо дар бораи он нуктаҳои калидӣ таваққуф хоҳем кард, ки барои Русия ва ҳам барои Украина дар хотир доштан муҳим аст.
Ҳам русҳо, ҳам украинҳо ва ҳам белорусҳо ворисони Русияи қадим мебошанд, ки бузургтарин давлати Аврупо буд. Славянхо ва кабилахои дигар дар минтакаи васеъ — аз Ладога, Новгород, Псков оғоз карда то Киеву Чернигов — бо як забон (холо мо онро руси кўҳна мегуем), алокаҳои иқтисодӣ, қувваи князҳои сулолаи Рюрик муттахид буданд. Пас аз ташкили Русия – як эътиқоди православӣ ба вуљуд омад. Интихоби рӯҳонии Владимир, ки ҳам Новгород ва ҳам шоҳзодаи Киеви бузург буд ва имрӯз асосан муносибатҳои байни Русия ва Украинаро муайян мекунад.
Дарҳол таъкид менамоем, ки девореро, ки солҳои охир миёни Русия ва Украина, дар байни қисматҳои воқеии як фазои таърихию маънавӣ ба вуҷуд омадааст, ҳамчун як бадбахтии бузурги умумӣ, фољиа медонем. Пеш аз ҳама, ин оқибати хатогиҳои худи Русия ва Украина, ки дар давраҳои гуногун содир карда буданд, ҳамчунин натиљаи кори мақсадноки он қувваҳое хам мебошад, ки хамеша ба ягонагии онҳо халал расонидан мехостанд. Формулае, ки ба кор бурда мешавад, аз қадим маълум аст: «Тақсим кун ва ғалаба кун», ҳеҷ чизи нав нест. Аз ин љост, ки кушишҳои дар масъалаи миллӣ бозӣ кардан, дар байни одамон ихтилоф андохтан. Ва ҳамчун вазифаи муҳимтарин – тақсим кардан ва сипас ба муқобили ҳамдигар гузоштани қисмҳои як халқ ин нодуруст аст.
Барои украинҳое, ки дар сафхои Армияи Сурх, дар отрядхои партизанӣ мељангиданд, Чанги Бузурги Ватанӣ маҳз Чанги Ватанӣ буд, зеро онхо манзили худ, Ватани бузурги умумии худро мухофизат мекарданд. Зиёда аз ду хазор нафар Кахрамони Иттифоки Шўравӣ гардиданд. Дар байни онҳо лётчики афсонавӣ Иван Никитович Кожедуб, тирандози нотарс, муҳофизатчии Одесса ва Севастополь Людмила Михайловна Павличенко, командири диловари партизан Сидор Артемьевич Ковпак хастанд. Ин насли бехамто барои ояндаи мо, барои мо чони худро фидо кард. Фаромӯш кардани корнамоии онҳо маънои хиёнат ба бобову модар ва падарон аст.
Лоиҳаи “зидди Русия” аз ҷониби миллионҳо украиниҳо рад карда шуд. Қримиҳо ва сокинони Севастополь интихоби таърихии худро кардаанд. Шаҳрвандон дар Чанубу Шарк бо рохи осоишта кушиш мекарданд, ки мавкеи худро мухофизат кунанд. Аммо ҳамаи онҳо, аз ҷумла кӯдакон, ҳамчун ҷудоихоҳ ва террорист сабт шудаанд. Онҳо ба таҳдиди тозакунии қавмӣ ва истифодаи қувваи низомӣ шурӯъ карданд. Ва сокинони Донетск ва Луганск силоҳ ба даст гирифта, хона, забон ва ҷони худро ҳифз карданд. Оё онҳо дар ихтиёри интихоби дигар мондаанд – пас аз таркишҳое, ки шаҳрҳои Украинаро фаро гирифтанд, пас аз даҳшат ва фоҷиаи 2 майи соли 2014 дар Одесса, ки дар он ҷо фашистони навбаромади украинӣ мардумро зинда сӯзонданд, хатини навро ба саҳна гузоштанд? Пайравони Бандера омода буданд, ки дар Қрим, Севастопол, Донетск ва Луганск ҳамин кушторро анҷом диҳанд. Онҳо ҳанӯз ҳам аз ин гуна нақшаҳо даст намекашанд. Онҳо вақти худро интизоранд. Аммо онҳо интизор намешаванд.
Табаддулоти давлатӣ ва амалҳои минбаъдаи мақомоти Киев ногузир боиси зиддият ва ҷанги шаҳрвандӣ гардид. Ба гуфтаи комиссари олии ҳуқуқи башари СММ, шумори умумии қурбониёни даргириҳо дар Донбасс аз 13 ҳазор нафар гузашт. Дар байни онҳо пиронсолон ва кӯдакон низ ҳастанд. Талафоти даҳшатнок, ҷуброннопазир мебошад.
Русия ҳама корро кардааст, то бародаркуширо қатъ кунад. Созишномаҳои Минск ба имзо расидааст, ки ҳадафи онҳо ҳалли мусолиматомези низоъ дар Донбасс мебошад. Мо боварӣ дорем, ки онҳо то ҳол алтернатива надоранд. Дар ҳар сурат, на дар доираи Маҷмӯи чораҳои Минск ва на тибқи изҳороти дахлдори раҳбарони кишварҳои формати Нормандия ҳеҷ кас имзои худро бозпас нагирифтааст. Ҳеҷ кас ташаббускори аз нав дида баромадани қатъномаи Шӯрои Амнияти СММ аз 17 феврали соли 2015 нашудааст. Ин ҳама зери таъсири сиёсати зиддирусияи баъзе аз кишварҳои Аврупо ва пеш аз ҳама мақсади ниҳоии ИМА мебошад, ки ба Русия ва Украина аз нигоҳи иљтимоӣ, сиёсӣ ва иқтисодӣ зарбаи сахтеро расонад.
Воситов Ҳ.А. – н.и.ҳ., дотсенти кафедраи назария ва таърихи давлат ва ҳуқуқи ДДҲБСТ