ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТӢ ДАР ҶАВОНОН

Тарбияи ватандӯстии ҷавонон раванди ташаккули муҳаббат, эҳтиром ва садоқат ба Ватан, таърих, фарҳанг, анъана ва арзишҳои он дар ҷавонон мебошад. Тарбияи ватандӯстӣ ба он нигаронида шудааст, ки насли наврас мансубияти миллати худро дарк намояд, барои некуаҳволии он масъулият ҳис кунад ва фаъолнокии шаҳрвандӣ дошта бошад.

Тарбияи ватандўстӣ метавонад ҷанбаҳои гуногунро, аз қабили омўхтани таъриху фарҳанги кишвари худ, иштирок дар чорабиниҳои ватандўстӣ ва оид ба нигоҳдории мероси миллӣ, огоҳӣ аз ҳуқуқу ўҳдадориҳои худ ҳамчун шаҳрванд, ташаккул додани ҳисси ифтихор ва эҳтиром ба дастовардҳои кишвар дар бар гирад.

Мақсади тарбияи ватандўстӣ тарбия намудани шаҳрвандоне мебошад, ки омодаанд дар ҳаёти ҷомеа фаъолона иштирок намуда, манфиатҳои кишвари худро ҳифз намоянд, дар нашъунамо ва рушди он саҳм гузоранд.

Тарбияи ватандӯстии ҷавонон дар ташаккули ҷомеаи солим ва давлати устувор бо чанд сабаб нақши муҳим дорад:

– Ташаккули ҳувияти шаҳрвандӣ. Тарбияи ватандӯстӣ ба ҷавонон кӯмак мекунад, ки мансубияти худро ба як кишвари муайян дарк кунанд ва ҳисси ифтихор аз дастовардҳо ва фарҳанги онро инкишоф диҳанд.

– Тақвияти ваҳдати иҷтимоӣ. Ҳисси мансубият ба идеали умумии ватандӯстӣ ба муттаҳид шудани одамон, сарфи назар аз вазъи иҷтимоӣ, нажод ва мазҳабашон мусоидат мекунад.

– Нигоҳ доштани суботу амният. Ҷавононе, ки дар рӯҳияи ватандӯстӣ тарбия ёфтаанд, бештар манфиатҳои кишвари худро ҳифз намуда, амнияту суботи онро ҳифз мекунанд.

– Ташаккули рафтори фаъоли шаҳрвандӣ. Тарбияи ватандўстӣ ба инкишофи фаъолияти шаҳрвандӣ ва иштирок дар ҳаёти ҷамъиятӣ мусоидат мекунад, ки барои рушди демократия ва волоияти қонун муҳим аст.

– Муқовимат ба экстримизм ва радикализм. Ҳисси мансубият ба кишвари худ ва эҳтиром ба арзишҳои он барои пешгирии ифротгароӣ ва радикализм миёни ҷавонон мусоидат мекунад.

– Рушди малакаҳои роҳбарӣ. Тарбияи ватандӯстӣ метавонад ба рушди малакаҳои роҳбарӣ дар ҷавонон, аз қабили масъулият, қабули қарор ва кори дастаҷамъӣ мусоидат кунад.

– Нигоҳдории мероси фарҳангӣ. Тавассути тарбияи ватандӯстӣ мероси фарҳангии кишвар интиқол ва ҳифз карда мешавад, ки як ҷанбаи муҳими ҳувияти он аст.

Умуман, тарбияи ватандўстии ҷавонон ба ташаккули шаҳрвандони фаъол, масъулиятшинос ва содиқ мусоидат мекунад, ки асоси шукуфоӣ ва рушди ҷомеа мебошад.

Воситаҳои самараноки тарбияи ватандӯстии ҷавонон метавонанд гуногун бошанд ва аз шароит, ҳадафҳо ва ниёзҳои муассисаи таълимии муайян ё давлатӣ вобаста бошанд. Дар ин ҷо баъзе воситаҳои асосӣ ҳастанд:

• Барномаҳои таълимӣ. Таҳияи мавод ва барномаҳои махсуси таълимӣ, ки омӯзиши таърих, фарҳанг, масъулиятҳои шаҳрвандӣ ва арзишҳои кишварро дар бар мегиранд.
• Чорабиниҳои ватандӯстӣ. Ташкили чорабиниҳои идона, роҳпаймоиҳо, озмунҳо, намоишгоҳҳо, вохӯриҳо бо собиқадорон ва дигар чорабиниҳо бахшида ба мавзӯъҳои ватандӯстӣ.
• Рамзҳои ватандӯстӣ. Истифодаи парчами давлатӣ, нишон, суруди миллӣ, инчунин дигар рамзҳо ва атрибутҳо барои эҷоди фазои ватандӯстӣ.
• Технология ва ВАО. Истифодаи технологияҳои муосир аз қабили замимаҳои интерактивии таълимӣ, вебсайтҳо, видеоҳо ва шабакаҳои иҷтимоӣ барои ҷалби таваҷҷӯҳи ҷавонон ба мавзӯъҳои ватандӯстӣ.
• Барномаҳои беруназсинфӣ ва иҷтимоӣ. Дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ҷомеаҳои собиқадорон ва дигар сохторҳо чорабиниҳои баъд аз дарсӣ, лагерҳо, маҳфилҳо ва чорабиниҳо ташкил карда шаванд.
• Экскурсия ва саёҳат. Ташкили саёҳат ва экскурсияҳо ба ҷойҳои таърихию фарҳангӣ, ёдгориҳо ва осорхонаҳои марбут ба таърих ва дастовардҳои кишвар.
• Фаъолияти шаҳрвандӣ. Гузаронидани чорабиниҳои волонтёрӣ, лоиҳаҳои ҷамъиятӣ ва дигар фаъолиятҳое, ки ба беҳбуди ҷомеа ва кишвари худ нигаронида шудаанд.

Маҷмӯи воситаҳои гуногун метавонад стратегияи муассиртарин барои тарбияи ватандӯстии ҷавонон бошад, зеро он гуногунии манфиатҳо, қобилиятҳо ва афзалиятҳои гурӯҳҳои гуногуни ҷавононро ба назар мегирад.

Оила дар тарбияи ватандўстии ҷавонон нақши асосӣ дорад, зеро маҳз дар ҳамин ҷо арзишҳои ибтидоӣ, эътиқод ва муносибатҳои кўдак ташаккул меёбанд. Чанд роҳҳое ҳастанд, ки оила метавонад ба тарбияи ватандӯстӣ таъсир расонад:

• Намунаи волидайн. Волидайн намунаи аввалин ва асосӣ барои фарзандон мебошанд. Муносибати онҳо ба давлати худ, иштирок дар ҳаёти ҷамъиятӣ, эҳтиром ба қонунҳо ва фарҳанг дар ташаккули эътиқоди ватандӯстӣ дар кӯдакон таъсири калон мерасонад.
• Муҳокима кардани муҳимияти ватандӯстӣ дар оила. Волидон метавонанд бо фарзандони худ дар бораи аҳамияти дӯст доштани кишвари худ, фаҳмонидани аҳамияти таърих, фарҳанг ва дастовардҳои он ва муҳокимаи аҳамияти иштироки шаҳрвандӣ фаъолона муҳокима кунанд.
• Иштирок дар чорабиниҳо бахшида ба ватандӯстӣ. Оилаҳо метавонанд дар идҳо, гирдиҳамоиҳо, намоишгоҳҳо ва дигар чорабиниҳо бо мавзӯъҳои ватандӯстӣ якҷоя иштирок кунанд, ки дар кӯдакон ҳисси мансубият ба кишвари худ инкишоф меёбанд.
• Омӯзиш ва таълим. Волидайн метавонанд дар таҳсил ва муҳокимаи рӯйдодҳо ва далелҳои муҳим таваҷҷӯҳи кӯдаконро ба омӯхтани таърих, фарҳанг ва ҷуғрофияи кишварашон афзоиш диҳанд.
• Рамзҳои ватандӯстӣ дар оила. Истифодаи парчам, нишон ва дигар рамзҳо дар ҳаёти оилавӣ метавонад ҳисси мансубият ва эҳтиромро нисбат ба кишвари худ тақвият бахшад.
• Ташаббускорӣ ва ихтиёрӣ. Иштирок дар лоиҳаҳои оилавӣ ва ташаббусҳои ҷомеа метавонад ба кӯдакон дар фаҳмидани арзиши хидмат ба ҷомеа ва кишвари худ кӯмак расонад.

Оила муҳити ибтидоӣ ва муҳимтарин барои ташаккули эътиқоди ватандўстӣ дар фарзандон ба ҳисоб меравад, аз ин рў волидайн аз нақши худ дарк намуда, дар ин раванд саъю кўшиши худро фаъолона гузоранд.

Мустафоева Парвинахон Ҳасановна

ассистенти кафедраи муносибатҳои байналхалқӣ