МАҲАЛГАРОӢ ОМИЛИ ПАРОКАНДАШАВИИ МИЛЛАТУ ДАВЛАТ
Маҳалгароӣ яке аз зуҳуроти иҷтимоиест, ки боиси афзалият додани манфиатҳои маҳаллӣ ё минтақавӣ бар манфиатҳои умумимиллӣ мегардад. Ин падида метавонад ба тафриқа андохтан миёни гурӯҳҳои ҷомеа ва заиф сохтани ҳамбастагии миллӣ оварда расонад. Дар ҷаҳони муосир, ки давлатҳо бештар ба ҳамкории байниҳамдигарӣ ва якпорчагӣ ниёз доранд, маҳалгароӣ ҳамчун як омили парокандашавӣ метавонад ба пешрафти ҷомеа монеа эҷод кунад.
Маҳалгароӣ боиси заиф шудани иттиҳод ва эътимод байни шаҳрвандони як давлат мегардад. Вақте гурӯҳҳо ва минтақаҳо бештар ба манфиатҳои худӣ таваҷҷуҳ мекунанд, аҳамияти манфиатҳои умумимиллӣ ва истиқлолияти давлат заиф мегардад. Натиҷаҳои маҳалгароӣ ба равобити иҷтимоӣ ва муносибатҳои дохилии кишвар таъсири манфӣ мерасонанд, ки ин ба парокандашавии миллат сабаб шуда метавонад.
Дар Тоҷикистон, бо таркиби этникӣ ва фарҳангии гуногун ва минтақаҳой гуногуни ҷуғрофӣ, маҳалгароӣ дар гузашта ва ҳозира яке аз масъалаҳой нозук боқӣ мондааст. Зуҳуроти иҷтимоӣ ва сиёсӣ дар ҳолатҳои муайян ба манфиатҳои миллӣ таъсири манфӣ расонда, метавонад ва ба амнияти дохилӣ, рушди иқтисодӣ ва суботи сиёсии давлат таҳдид намояд.
Дар таърихи ҷаҳонӣ ҳолатҳои зиёде буданд, ки маҳалгароӣ сабаби ҷудошавӣ ва нооромии сиёсӣ гардидааст. Масалан, таҷрибаи баъзе давлатҳои Африқо ва Балкан нишон медиҳад, ки вақте мардум ба манфиатҳои маҳаллӣ афзалият медиҳанд, давлатҳои мутамарказ аз ҳам мепошанд. Ин таҷрибаҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки маҳалгароӣ метавонад ба ҷангҳои шаҳрвандӣ, буҳронҳои сиёсӣ ва коҳиши эътимоди умумимиллӣ оварда расонад.
Дар ҷомеаҳое, ки маҳалгароӣ ба таври васеъ паҳн шудааст, манфиатҳои гурӯҳӣ ва маҳаллӣ болотар аз манфиатҳои умумимиллӣ меистанд. Ин ҳолат боиси афзоиши рақобат ва зиддият байни минтақаҳои гуногун мегардад, ки метавонад ба парокандашавӣ ва заиф гардидани давлат ва миллат оварда расонад.
Маҳалгароӣ ба равандҳои қабули қарор ва идоракунии давлатӣ таъсири манфӣ мерасонад, чунки мақомдорони маҳалчӣ аксар вақт афзалиятҳоро барои минтақа ё гурӯҳи худ мегузоранд, на барои манфиати умумии давлат. Ин боиси фасод ва бекор гардидани принсипи адолат дар идоракунии давлатӣ шуда, сохторҳои давлатиро заиф мегардонад.
Маҳалгароӣ метавонад ба истиқлолияти миллӣ таҳдид кунад, махсусан дар ҳолате, ки гурӯҳҳои маҳаллӣ дастгирии хориҷиро ҷустуҷӯ мекунанд. Инчунин, кишварҳои дигар метавонанд аз ин ихтилофотҳо истифода баранд, то ки вазъияти дохилии давлатро бесубот намоянд ва ба манфиатҳои худ таъсир расонанд.
Дар давлатҳое, ки маҳалгароӣ зиёд аст, боварӣ миёни шаҳрвандон паст мешавад, ва ин боиси коҳиши ҳамкории миллӣ мегардад. Ҳамчунин, дар ҳолати зарурат, ҳимояи марзҳо ва амнияти дохилӣ заиф мегардад, чунки беэътимодӣ ва ихтилофот метавонад аз иҷрои вазифаҳои ҳимоявӣ монеа шавад.
Ҳамин тавр, маҳалгароӣ боиси заиф шудани ҳамбастагии миллӣ, баланд шудани сатҳи муноқишаҳои дохилӣ ва заифшавии сохторҳои давлатӣ мегардад, ки ҳамаи ин омилҳо ба амнияти давлат таъсири манфӣ мерасонанд. Ҳалли ин масъала бо роҳҳои тарбияи ваҳдати миллӣ, адолат ва низоми дурусти идоракунӣ имконпазир аст.
Қаюмов Фурқатҷон Ғайбуллоевич
н.и.и.,мудири кафедраи иқтисодиёти корхонаҳо ва минтақа